سه تار های معلق

علی منتخب

رفته­ام  سمت بهارستان، يكي از كوچه­هاي تنگ و باريكش، يك ساختمان كهنه 3 طبقه، فروشگاه و مركز نشري  كه زير زمينش همه نوع كتاب منتشر شده در ارتباط با موسيقي پيدا مي­شود و طبقه همكف هم٬ از در و ديوارش  هر نوع ادوات موسيقي كه  بخواهي، از هر كدام  30 ،‌40 تايي آويزان و معلق است.

بوي چوب و رنگ چوب، مست و ملنگم كرده. چند قلم  خورده ريز، مثل سيم و مضراب تار و ديوان مي­خواهم. ولي هنوز نتوانسته­ام خودم را از تماشای سه تارهاي معلق  كه عمودي از سقف آويزان هستند خلاص كنم.  انگار همه نبض­هاي تنم ايستاده اند. پشت و سرم مي­آيند و مي­روند، ولي من و سه تار ها مثل تابلويي بي جان شده­ايم.

شبيه نقش حسرت رسيدن دست كودكي به شاخه درخت سيب...

يكي از كاركنان  فروشگاه مي­آيد سراغم و مي پرسد چه سازي مي زنم؟!

چند بار مي­پرسد و  سوالش را تكرار مي­كند تا من به خودم بيايم و بفهم كه چه مي­گويد.

جواب مي­دهم در حال يادگيري تار هستم. مي­پرسد سه تار هم مي توانم بزنم؟ به شوخي مي گويم بعله تصنيف "مرغ سحر" را مي توانم خوب و ژوست بزنم.

مي خندد و با دستش مرا راهنمايي مي كند به يك اتاق ديگر . توي اتاق6 تا سه تار را موازي هم روي يك ميز چيده اند و همان لحظه دختري جوان، لاغر اندام با يك پسر ديگر خيلي قيافه اش مثبت است وارد مي شوند . از من خواسته مي شود كه بنشينم و تك تك سه تار ها را دست بگيرم و بنوارم تا زوج جوان صدا و لهجه ساز ها را بشنوند و يكي را برای خرید انتخاب كنند. يعني هيچكس در اين فروشگاه موسیقی نيست كه ساز بزند؟ مي خواهم بگويم كه چيز خاصي بلد نيستم . اگر همان اول مي گفتند كه قضيه از چه قرار است گردن نمي گرفتم. ولي ديگر كاريست كه شده. مي نشينم و سه تاري كه از همه نزديكتر است را بر مي دارم. وارسي اش مي كنم، به ماركش نگاه مي كنم مهر استاد ذوالقدر رويش خورده . نمي دانم  وقت نواختن، اين ساز چه عكس العملي نشان مي­دهد. ساز را  روي پايم مي گذارم. نگاهي گذرا دوباره به دختر جوان   مي اندازم. حدود 175 قدش است ولي نسبت به قدش وزنش كم است و نهايتا 60 كيلوست . سايزش  خيلي باشد به  36 برسد . معلوم است كه از آن­هايي­ست كه در واقع هيچ غذايي دوست ندارد و عاشق هله و هوله و چيز هاي ترش است. ناخن دست راستش كوتاه تر از حد معمول براي سه تار زدن است ولي دست چپش انگشت هاي استخواني و شكيلي دارد ولي باز بهش نمي خورد كه نوازنده حرفه اي باشد. توي دلم به همراهش مي توپم كه خاك تو سر سليقه ت با اين دوست دختر پيدا كردنت . با اين دختر بي ريخت چه جوري روت ميشه تو خيابون راه بري...؟!

بعد نگاه مي كنم به دسته 3 تار و پرده هايش . بلاتكليفم كه چه بزنم . نهايتاً دستگاه ماهور را انتخاب مي كنم و يك پيش در آمد كوچك همان بالا دسته مي زنم و بعد يك قطعه آوازي و بعد  سُر می خورم پايين دسته و سيم هاي بم و سيم سل. از صدايش خوشم نيامده و مي گذارمش كنار و سه تار بعد را برمي دارم. براي اين­كه فكر نكنند فقط ماهور بلد هستم يك رِنگ  در اصفهان مي زنم . صداي اين يكي  پخته تر است . به دختر نگاه مي كنم و سري به عنوان تاييد تكان مي­دهم . از نگاهش معلوم است كه صداي اين يكي برایش مقبول افتاده. بعد ساز سوم را بر مي دارم و بي اشتياق  چهارگاه ميزنم . اين يكي هم بدك نيست و كنار هماني كه صدايش مقبول افتاده مي گذارم بعد ساز چهارم را  بر مي دارم  و مضراب  مي زنم  ولي حس مي كنم وزنش نسبت به سه تاي ديگر بيشتر است و خوشم نمي آيد و با ساز پنجم  دشتي مي زنم و با ساز ششم دوباره يك ماهور اما در يك گام ديگر.

كلا دو تا ساز از بين 6 تاي ديگر صدای مي دادند. دختر كيفش را مي دهد دست همراهش و از من مي­خواهد كه  ساز ها را  دوئت( دو تايي) بزنيم   تا صدا ها بهتر با هم مقايسه شوند.

 و بعد  مي آيد صندلي روبه­رويم مي نشيند و آستين مانتو اش را كه بيشتر شبيه تونيك است، تا مي­زند  و يكي از آن دوتاي انتخاب شده را  دست  مي گيرد . نگاهش مي كنم و از شصت پا تمام بدنم شروع مي كند منقبض شدن تا گردنم. حالتي كه  سه تار را   بغل كرده و آماده  زدن است، چنان  طنازش كرده  و  به چشمم آن­قدر زيبا و اغوا گر شده  شده، كه  شوك شده­ام. وقتي ايستاده بود و ساز زدنم را تماشا مي كرد به نظرم نمي آمد ولي حالا با آن استيل و نگاه معني داري كه به ساز توي دستش مي انداخت ،‌منقلبم مي كرد.

به نرمي تابيدن تار ابريشم،  پشت ناخني به سيم ها  مي خراشاند و  صداي نرم و شيريني از ساز بيرون مي كشد . دلم را انگار  به كش  بانجو جامپينگ بسته  و به پايين ولش كرده باشند، به تب و تاب مي­افتد. مضراب هاي ديگر و پنجه كاري هاي مينياتورش رعشه ام مي دهند. چند ميزان زد و با نگاهي منتظر براندازم مي كند. انگار از قصد آن طور زده باشد تا ويرانم كند.  دختر را نگاه مي كنم. واقعا زيبا و خواستني شده . حالا توي دلم  مي گويم  حيف اين دختر نيست كه با آن پسر اسكل دوست شده!... اي خدا چه مي نوازد؟  سي بمل، لاكرن ،سل، فا مي بمل ... آه! آواز بيات ترك!

آرام نت شاهد را مي­گيرم و ويبره مي دهم و روي سيم بم مي زنم جواب مي دهم .دوباره  با دلبري تمام و رندانه مي نوازد . حس مي كنم  دارد با من حرف مي زند .جمله بندي هاي نواختنش را مي شناسم و وزن و مترش براي گوشم آشناست .ناگهان  شعر گوشه آوازي اش مي آيد توی ذهنم

 شاهدان گر دلبری زین سان کنند               زاهدان را رخنه درایمان کنند

ای جوان سرو  قد  گویی بزن                               پیش از آن که قامتت چوگان کنند

 عاشقان را بر سر خود حکم نیست                   هر چه فرمان تو باشد آن کنند 

یار ما  چو  گیرد آغاز سماع                            قدسیان بر عرش دست افشانی کنند

يخ مي كنم . پنجه هايم قفل شده. اين دختر كجا و من كجا !... به خودم فحش مي­دهم كه چرا وقتي داشتم ساز ها را انتخاب مي كردم آن­قدر شلخته نوازي كرده ام و حالا ملخكي جسته در دستم .

آهي بي صدا مي كشم. حالم خراب شده. ياد همان صحنه كه " تو" ابتداي آن خيابان  طويل پشت مجتمع تجاري بوستان براي هميشه خداحافظي كردي و رفتي براي بي نهايت­مين بار مي افتم. تا وقتي كه در انتها نقطه مي­شدي و ناپديد، ساعت ها بعدش همان­جا مات ايستاده بودم. جگرم  آتش مي گيرد. از درون شخم مي خورم .

دست راستم روي كاسه ساز قد دلم جمع مي شود. انگار سيم هاي سه تار ،دل آتش گرفته  هستند و مثل نوك زدن پرنده اي براي چیدن دانه های سوزان ٬ناخن را از روي سيم ها رد مي كنم  و با شعر آوازي  جواب مي دهم

اي بسا تير نگاه آن كه به يك چشم زدند

چون  شرر مست در آن لذت ديدار شدند

هيچ كس نيست كه داند به چه كار آمده است

بس كه مردم به تماشاي تو از كار شدند

يا رب اي عشق گران سايه چه اكثيري تو

كه همه بي جگران از تو جگر دار شدند

نگاهش مي كنم و  مي بينم حالا اوست كه حالي به حالي شده .

 مي نوازد . مي نوازم. سوال، جواب ... سوال، جواب... صدا پشت  صدا، نوا در امتداد نوا ...  چشم­هايم پر می شود و ديگر پرده ها را نمي بينم. ديگر مهم هم نيست ببينم. انگشت­ها خودشان پشت­شان مي نشيند. انگار سوژه  تابلویی دیگر از حسرت کودک و  سیب می مانیم با این فرق که آن بچه یزرگ شده .همه چیز در آن ثابت است و جای درخت سیب دختر آمده و فقط  انگشت ها و نگاه ها تکان می خورد و هزار حس مواج که آخرش می رسد به این که  دلم مي خواهد اين دختر مال من باشد! نه آن پسر احمق!

به خودم مي آيم جلوي در اتاق همه جمع شدند. بلند ميشوم با اخم مي­گويم فكر كنم اون سازي كه دست­تونه بهتر صدا ميده و بعد بی خداحافظی  از ميان آدم ها راه باز مي كنم و به خيابان مي زنم و گم مي شوم.